Waarom organiseerden China en Rusland een gezamenlijke bommenwerperoefening bij Alaska?

Op 24 juli onderschepte het North American Aerospace Defense Command (NORAD) twee Chinese Xian H-6K bommenwerpers en twee Russische Tu-95MS Bear bommenwerpers die in de buurt van Alaska vlogen. Beide typen bommenwerpers zijn nucleair capabel. De bommenwerpers werden onderschept door Amerikaanse F-16’s en F-35’s en Canadese CF-18 straaljagers. Hoewel de vliegtuigen zich in het internationale luchtruim bevonden en niet in het Canadese of Amerikaanse soevereine luchtruim vlogen, opereerden ze in de Alaska Air Defense Identification Zone (ADIZ). Deze gezamenlijke vluchten vinden plaats in een tijd van groeiende concurrentie tussen grootmachten en het versterken van het Chinees-Russische “no limits” partnerschap. Dit incident was het eerste in zijn soort voor de twee landen, wat aantoont dat Beijing en Moskou bereid zijn om de samenwerking uit te breiden naar hun strategische kernmachten en dat ze de Amerikaanse vastberadenheid blijven testen, ook door middel van acties in de nabijheid van het Amerikaanse thuisland.

V1: Is het normaal dat China en Rusland gezamenlijke patrouilles uitvoeren in de Stille Oceaan?

A1: Dit is de eerste keer dat China en Rusland een gezamenlijke patrouille uitvoeren in de buurt van Alaska en in de noordelijke Stille Oceaan. Het is ook de eerste keer dat Chinese en Russische vliegtuigen opstijgen vanaf dezelfde Russische luchtmachtbasis.

De bommenwerpers kwamen binnen 200 mijl van de kust van Alaska. Terwijl ze binnen het internationale luchtruim bleven, vlogen ze wel door Alaska’s ADIZ, een luchtruim dat wordt gecontroleerd om redenen van nationale veiligheid, waar vliegtuigen zich moeten identificeren. Volgens een verklaring van het Russische Ministerie van Defensie voerden de landen gezamenlijke strategische luchtpatrouilles uit in een “nieuw gebied van gezamenlijke operaties” met twee Chinese Xian H-6 vliegtuigen en twee Russische Tu-95 bommenwerpers, begeleid door Russische straaljagers.

Dit is de achtste gezamenlijke bommenwerpervlucht die China en Rusland sinds 2019 hebben uitgevoerd. De vorige bommenwerpervluchten werden uitgevoerd in de Japanse Zee, de Oost-Chinese Zee en de westelijke Stille Oceaan, met enkele vluchten via de ADIZ van Japan en Zuid-Korea. Niet alleen beperkt tot bommenwerpers, Chinese en Russische gezamenlijke lucht- en maritieme patrouilles in de Indo-Pacific zijn ook frequenter geworden, wat duidt op een verdieping en verbreding van het niveau van bilaterale samenwerking sinds Beijing en Moskou in 2022 een “no limits”-partnerschap hebben verklaard.

Vraag 2: Waarom voeren Rusland en China gezamenlijke patrouilles uit en waarom nu?

A2: Een woordvoerder van het Chinese Ministerie van Defensie zei dat het doel van de strategische luchtpatrouille was “het verder testen en verbeteren van het niveau van samenwerking tussen de twee luchtmachten, evenals het verdiepen van het strategische wederzijdse vertrouwen en de praktische samenwerking tussen de twee landen.” Hij benadrukte ook dat het niet gericht was op derden en “niets te maken heeft met de huidige internationale en regionale situatie.” Gezien de groeiende concurrentie in de regio, inclusief toenemende nucleaire risico’s, moet deze verklaring in een bredere context worden bekeken. Als resultaat van hun voortdurende samenwerking laten China en Rusland zien dat ze gezamenlijk militaire macht in de regio kunnen projecteren en het Amerikaanse thuisland kunnen bereiken, terwijl ze ook een grotere operationele bekwaamheid opbouwen onder hun militaire troepen. Deze patrouille is slechts de laatste manifestatie van toenemende militaire samenwerking en verfijning in het partnerschap tussen China en Rusland.

De timing van deze vluchten kan ook worden gezien als een tegenreactie op spraakmakende internationale gebeurtenissen tussen de Verenigde Staten en haar bondgenoten in de regio. Beijing en Moskou hebben dit in het verleden gedaan. In mei 2022, gelijktijdig met een bijeenkomst van Quad-leiders in Tokio, vlogen Chinese H-6-bommenwerpers en Russische Tu-95-bommenwerpers in de buurt van het Japanse luchtruim, wat Japan ertoe aanzette om straaljagers in te zetten als reactie.

Dit incident vindt plaats terwijl de Verenigde Staten, samen met 28 bondgenoten en partners, hun tweejaarlijkse Rim of the Pacific Exercise uitvoeren, ‘s werelds grootste internationale maritieme oefening, die eerder deze maand een test omvatte van een B-2-bommenwerper die een maritiem doelwit tot zinken bracht. China werd niet uitgenodigd nadat het eerdere uitnodigingen had misbruikt. Het komt ook terwijl de Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken Japan bezoeken voor de vergadering van het US-Japan Security Consultative Committee, die zal worden gevolgd door Austins bezoek aan de Filipijnen, dat zijn defensiesamenwerking met de Verenigde Staten heeft uitgebreid onder president Ferdinand Marcos Jr. Bovendien zal Austin op 6 augustus een Australisch-Amerikaanse ministeriële consultatie organiseren in Annapolis. Deze en andere initiatieven, zoals de Nuclear Consultative Group met Zuid-Korea en de overeenkomst tussen Australië, het Verenigd Koninkrijk en de VS over gezamenlijke ontwikkeling van nucleaire onderzeeërs en technologiedeling, wijzen op een versterking van allianties om zich te verzetten tegen de intensivering van Chinese en Noord-Koreaanse militaire activiteiten in de regio en verdere Russische agressie in en buiten Oekraïne.

Hoewel Peking en Moskou beweren dat de oefeningen bedoeld zijn om de westerse invloed tegen te gaan en de Verenigde Staten van hun bondgenoten te scheiden, lijken ze juist het tegenovergestelde effect te hebben.

V3: Maken deze bommenwerpervluchten deel uit van een bredere militaire samenwerkingsagenda tussen China en Rusland?

A3: Zowel Beijing als Moskou hebben eerdere gezamenlijke bommenwerpervluchten beschreven als uitgevoerd “in overeenstemming met hun jaarlijkse militaire samenwerkingsplan” (vertaling van de auteur). Dit plan, ontworpen om het strategische partnerschap en de coördinatie tussen hun strijdkrachten te verbeteren, heeft zich gemanifesteerd door verschillende militaire activiteiten, waaronder gezamenlijke luchtpatrouilles, marineoefeningen en trainingsmissies. Hun partnerschap is ook uitgebreid naar nucleaire, ruimte- en industriële basissamenwerking.

De Chinese en Russische marines doen sinds 2012 gezamenlijke oefeningen, waaronder oefeningen in de Baltische Zee, de Japanse Zee en het Noordpoolgebied. Afgelopen zomer voer een vloot van 11 schepen langs de kust van Alaska en de Aleoeten, bestaande uit Chinese en Russische torpedobootjagers, een inlichtingenschip en andere ondersteuningsvaartuigen. Deze maand begonnen de twee marines met hun jaarlijkse gezamenlijke maritieme patrouille in de regio Azië-Pacific, waaronder een driedaagse oefening in de Zuid-Chinese Zee.

In 2018 verklaarde China zichzelf tot een “bijna-arctische staat” en toonde het interesse in het Noordpoolgebied om zowel economische als strategische redenen. Naarmate de poolkappen smelten, zou de regio nieuwe scheepvaartroutes kunnen openen die van bijzondere waarde zouden zijn voor China bij het uitbreiden van zijn handelsroutes met een “ijszijderoute”. Een RAND-studie uit 2022 concludeerde dat China geen grote aanwezigheid heeft in de regio, maar “niet door gebrek aan pogingen”, nadat het talloze onderzoeksexpedities had gestuurd en had geprobeerd een goudmijndeal van $ 150 miljoen te sluiten, die door Canada werd geblokkeerd. China probeert mogelijk de aanwezigheid van Rusland in het Noordpoolgebied te benutten in een poging een sterkere positie in de regio te verwerven.

Naast gezamenlijke strategische bommenwerpervluchten omvat het partnerschap ook nucleaire samenwerking. Sinds 2018 heeft China regelmatig troepen gestuurd om deel te nemen aan de jaarlijkse militaire oefeningen op districtsniveau van Rusland (bijvoorbeeld Kavkaz, Tsentr, Vostok en Zapad). Bovendien meldden westerse media begin 2023 dat Rosatom, het Russische staatsbedrijf voor kernenergie, China duizenden kilo’s hoogverrijkt uranium leverde om snelle kweekreactoren van brandstof te voorzien. Amerikaanse functionarissen geloven dat deze reactoren plutonium van wapenkwaliteit zullen produceren voor het kernwapenprogramma van Peking.

Met betrekking tot ruimte- en raketverdediging tekenden Beijing en Moskou in 2017 en 2019 overeenkomsten voor technologieoverdracht, hoewel het onduidelijk is of dergelijke overdrachten tussen de twee landen zijn toegenomen. Chinese bedrijven hebben de Wagner Group echter wel satellietbeelden verstrekt ter ondersteuning van haar gevechtsoperaties in Oekraïne.

Ten slotte speelt China een sleutelrol in de ondersteuning van de Russische oorlog in Oekraïne. Beijing voorziet Rusland van “dual-use materiaal en componenten voor wapens,” wat alleen maar is toegenomen sinds Rusland Oekraïne binnenviel.

Vraag 4: Waren de vluchten opzettelijk escalerend en moeten we er meer van verwachten?

A4: Leiders van de nationale veiligheid in Alaska hebben de potentieel escalerende aard van Chinees-Russische vluchten benadrukt. Amerikaanse senator Lisa Murkowski beschreven de patrouille als een “ongekende provocatie door onze tegenstanders”, terwijl de Amerikaanse senator Dan Sullivan verklaarde: “Vergis u niet, dit is een escalatie.”

Onderscheppingen in de Alaska ADIZ zijn echter verre van ongebruikelijk: gemiddeld voerde NORAD tussen 2007 en 2023 jaarlijks zes tot zeven onderscheppingen van Russische vliegtuigen uit. Hoewel de aanwezigheid van Chinese bommenwerpers bij deze laatste patrouille nieuw is, volgt de operatie een vergelijkbaar patroon als eerdere Russische patrouilles nabij Alaska, waarbij vliegtuigen in het internationale luchtruim opereren en zich houden aan de internationale wetgeving en praktijk.

De werkelijke betekenis van de patrouille ligt in wat het laat zien over de groeiende samenwerking tussen China en Rusland en de toenemende concurrentie tussen de Verenigde Staten en die tegenstanders. De Verenigde Staten moeten rekening houden met voortdurende uitdagingen van China en Rusland op het westelijk halfrond om te laten zien dat het Amerikaanse thuisland binnen hun bereik ligt, evenals verdere uitdagingen op andere gebieden, waaronder op zee, in de ruimte en op nucleair vlak. Zowel de Chinese als de Russische bommenwerpers die bij de patrouille betrokken waren, waren nucleair capabel, een signaal dat overeenkomt met de snelle uitbreiding van China’s nucleaire strijdkrachten en het aanhoudende Russische nucleaire sabelgekletter.

Vraag 5: Hoe moeten de Verenigde Staten reageren op toekomstige provocaties?

A5: Minister van Defensie Austin legde in een persconferentie op 25 juli uit dat de Chinese en Russische vliegtuigen die het Amerikaanse luchtruim naderden “geen verrassing” waren, en onthulde dat Amerikaanse troepen “deze vliegtuigen nauwlettend in de gaten hielden, de vliegtuigen volgden en onderschepten”, met verwijzing naar de “zeer goede surveillancecapaciteiten” van de Verenigde Staten. Het feit dat NORAD Chinese en Russische bommenwerpers op meer dan 200 mijl van de Amerikaanse kust kon volgen en onderscheppen, illustreert de kracht van de Amerikaanse early warning- en intelligence-capaciteiten en de paraatheid van de Amerikaanse en geallieerde luchtmachten. Door professionaliteit te blijven tonen in deze incidenten en onverantwoordelijk gedrag van tegenstanders aan te kaarten – zoals Chinese en Russische lucht- en zeemachten vaak laten zien – kunnen de Verenigde Staten het agressieve gedrag van hun tegenstanders voor de internationale gemeenschap benadrukken.

Amerikaanse leiders zouden echter de binnenlandse verdediging tegen een breder scala aan bedreigingen verder moeten verbeteren. Hoewel NORAD vijandelijke vliegtuigen betrouwbaar kan detecteren en onderscheppen, onthulde het Chinese ballonincident begin 2023 hiaten in het vermogen van de Verenigde Staten om andere vijandelijke activiteiten in het Amerikaanse luchtruim te detecteren en te verstoren. Verder observeerde de bipartisan US Congressional Commission on the Strategic Posture of the United States vooruitgang in Chinese en Russische dwangaanvalswapens die het Amerikaanse thuisland kunnen bereiken. Verbeteringen aan de Amerikaanse binnenlandse verdedigingsradars en het versnellen van de inzet van geïntegreerde lucht- en raketverdedigingscapaciteiten zouden Amerikaanse troepen in staat stellen het Amerikaanse thuisland beter te verdedigen tegen een verscheidenheid aan potentiële bedreigingen.

De Verenigde Staten zouden ook moeten werken aan een beter begrip van de Chinees-Russische samenwerking. Amerikaanse inlichtingenverzameling en -analyse zijn vaak geïsoleerd, waarbij de inlichtingengemeenschap aparte Chinese en Russische inlichtingendiensten en experts onderhoudt. Naarmate China en Rusland nauwer samenwerken, is er een groeiende behoefte om de bilaterale relatie als geheel nauwkeurig te onderzoeken, inclusief de manieren waarop de twee landen samenwerken en de kwetsbaarheden in hun partnerschap. Deze inspanning vereist een grotere samenwerking tussen Chinese en Russische experts binnen en tussen inlichtingendiensten.

Ten slotte verankeren de Verenigde Staten, haar bondgenoten en haar partners stabiliteit en veiligheid in de Indo-Pacific door middel van troepenmacht en aanwezigheid, oefeningen en training om paraatheid en interoperabiliteit op te bouwen, en aanvullende investeringen in moderne verdedigingscapaciteiten. Terwijl China en Rusland proberen om samen macht te projecteren, doen de Verenigde Staten dit al en moeten ze hiermee doorgaan.

Heather Williams is directeur van het Project on Nuclear Issues en senior fellow bij het International Security Program van het Center for Strategic and International Studies (CSIS) in Washington, DC Kari A. Bingen is directeur van het Aerospace Security Project en senior fellow in het International Security Program bij CSIS. Lachlan MacKenzie is Program Coordinator en Research Assistant bij het Project on Nuclear Issues bij CSIS.